Teatry operowe nieczęsto sięgają po repertuar, który – w dość naturalny sposób – kojarzy się z koncertami w filharmoniach czy w przestrzeniach sakralnych. Soliści i zespoły sceny pod Pegazem, oprócz prezentacji spektakli operowych i baletowych, tuż przed świętami wielkanocnymi zapraszają na wydarzenie, które będzie okazją do zadumy i refleksji: 17 kwietnia Teatr Wielki w Poznaniu wypełnią dźwięki Stabat Mater Giovanniego Battisty Pergolesiego oraz Requiem Gabriela Fauré’ego. Dzieła utrzymane w odrębnych stylistykach, z wyraźnym piętnem indywidualizmu języka muzycznego kompozytorów, które łączy siła wyrazu i niezwykła ekspresja.

Stabat Mater, średniowieczna sekwencja do Matki Boskiej, odnosząca się do przejmującej sceny, gdy opłakuje ona śmierć ukrzyżowanego Syna, na przestrzeni wieków inspirowała wielu kompozytorów – sięgali po nią Josquin des Prés, Giovanni Palestrina, Giovanni Battista Pergolesi, Antonio Vivaldi, Gioacchino Rossini, Antonín Dvořák, Karol Szymanowski, Krzysztof Penderecki czy Arvo Pärt. Pergolesi, targany chorobą i przeczuwający własną śmierć, w Stabat Mater – ostatnim kompletnym dziele, w równym stopniu zaskakuje klarownością konstrukcji osadzonej na solidnym fundamencie muzyki barokowej, co zachwyca bogactwem melodyki, rozwiązaniami harmonicznymi i kontrastowością. Na ówczesne czasy (dzieło zostało napisane w 1736 roku) takiemu podejściu do średniowiecznej sekwencji zarzucano zbytnią frywolność i prowokacyjność. Zaledwie 25-letni kompozytor ujął strofy Stabat Mater w ramy kantaty – jego utwór to cykl duetów i arii solowych, w dwuczęściowym typie da chiesa. Choć Pergolesi w swoim Stabat Mater był bardzo powściągliwy, jeśli chodzi o obsadę (sopran, alt, dwoje skrzypiec i basso continuo), utwór odkrywa głębię wymiaru emocjonalnego, eksponując sens bólu i smutku matki bolejącej pod krzyżem i jest jednym z najbardziej urzekających opracowań średniowiecznego tekstu.

Słysząc tytuł Requiem pierwszym skojarzeniem jest oczywiście Mozart i jego owiane tajemnicą dzieło. Historia muzyki pokazuje jednak, że msza żałobna może być… radosna, a potwierdza to Requiem d-moll op. 48 Fauré’go, które – dzięki przejrzystej fakturze i genialnym motywom melodycznym – jest najbardziej znanym dziełem francuskiego kompozytora. Powody napisania dzieła (1887-1890) nie są jasne. Przypuszczenia, że inspiracją była śmierć rodziców, rozwiał sam Fauré: „Moje Requiem nie zostało napisane z jakiejś konkretnej przyczyny – skomponowałem je dla przyjemności, jeśli mogę tak to ująć.” Przyjemność słuchania Requiem Fauré’go jest bezsprzeczna: kompozytor ze swobodą podszedł do tekstów mszy żałobnej i połączył z własną estetyką oraz wrażliwością, tworząc eteryczną, pełną ukojenia i łagodności wizję śmierci. W jednym z wywiadów udzielonych muzykologowi, Louisowi Aguettantowi, Fauré powiedział: „Mówi się, że moje Requiem nie wyraża strachu przed śmiercią, ktoś nazwał je kołysanką śmierci. Tak właśnie postrzegam śmierć: jako szczęśliwe wybawienie, jako pragnienie pozaziemskiego szczęścia, a nie jako bolesne doświadczenie.” Słuchając Requiem Fauré’go ma się wrażenie, że wieczność powinna cieszyć, a nie martwić. Z tym przesłaniem zapraszamy Państwa na koncert!

PROGRAM KONCERTU

• G.B. Pergolesi – „Stabat Mater"
• Gabriel Fauré – „Requiem d‑moll op. 48"