Historia zespołu baletowego Teatru Wielkiego w Poznaniu
Początki (1919-1939)
Historia zespołu baletowego poznańskiej opery rozpoczęła się w roku 1919 wraz z początkiem polskiej działalności Teatru Wielkiego. Zespół liczył wówczas zaledwie 13 osób z kierownikiem włącznie. W jego skład wchodzili: Helena Sławińska, Władysława Kuleszyna, Leokadia Kacperska, Janina Cieślak, Wacław Wierzbicki, Marian Winter, Roman Morawski i Lucjan Chrzanowski. Pierwszy, po odzyskaniu niepodległości, w Poznaniu wieczór baletowy zatytułowany Łany polskie przygotował tancerz, choreograf i pierwszy kierownik poznańskiego zespołu baletowego Michał Kulesza. W sezonie artystycznym 1920/1921 wystawiono następujące balety: Żart Amora, Epizod kaukaski oraz Wieszczka lalek, Serenada i Divertissement III.
Po dwóch sezonach na czele zespołu stanął Roman Morawski, który przygotował: Postój kawalerii, Tańce ukraińskie, Coppelię, Oj, ułani, ułani, Divertissement IV oraz Z wiosną i Pieśń życia. W sezonie 1923/1924 choreografie dla poznańskiego baletu tworzył Jan Ciepliński, absolwent warszawskiej Szkoły Baletowej. Ciepliński, choć przebywał w Poznaniu tylko jeden sezon, zrealizował aż dziewięć tytułów: Bajkę, Rapsodię litewską, Divertissement V, Karnawał, Popołudnie fauna, Step,Divertissement VII, Wieszczkę lalek oraz Zefira i Florę.
W kolejnym sezonie, po wyjeździe Cieplińskiego, kierownictwo baletu objął Maksymilian Statkiewicz, znany z występów w Ballets Russes Sergiusza Diagilewa. Statkiewicz w 1924 powrócił do Polski i związał się z Operą Poznańską, gdzie nie tylko stworzył bardzo dobry zespół baletowy, ale zyskał też opinię jednego z najlepszych baletmistrzów Polski międzywojennej. W latach 1924-1930 i 1933-1939 stworzył w Poznaniu choreografię do 19 przedstawień baletowych W lutym 1925 roku wystawił m.in. Szopeniana oraz skompletował nowy wieczór baletowy, łącząc Wieszczkę lalek z Tańcami połowieckimi Borodina. W 1928 wielkie uznanie poznańskiej publiczności, jak i krytyki zdobyła Szeherezada. W grudniu tego samego roku wystawiono również Wesele na wsi. Zachęcony sukcesem Szeherezady Statkiewicz zrealizował w 1929 roku dwie nowe premiery: Tatry Nowowiejskiego i Pana Twardowskiego Różyckiego.
W 1930 roku Maksymilian Statkiewicz opuścił na trzy lata Poznań. W tym czasie kierownictwo nad baletem poznańskim obejmowali kolejno: Józef Ciesielski, który zrealizował dwa przedstawienia: Miliony Arlekina i Rapsodię węgierską; Konrad Ostrowski oraz Helena Grossówna-Cieślińska. W 1934 roku, po powrocie do Poznania, Statkiewicz wystawił Kaprys włoski.
W kwietniu 1938 roku balet poznański, jako pierwszy w Polsce, zaprezentował Harnasie Karola Szymanowskiego oraz Ognistego ptaka Igora Strawińskiego. Poznański teatr był piątym w Europie, zaraz po Pradze, Paryżu, Belgradzie i Hamburgu, który zaprezentował dzieło Szymanowskiego. Statkiewicz rolę tytułową powierzył Jerzemu Kaplińskiemu, Panny Młodej – Zofii Grabowskiej, Pana Młodego – Mieczysławowi Sawickiemu. Sam zatańczył Ojca. Balet wywołał fale entuzjazmu wśród publiczności i krytyki. Poznańskie przedstawienie obejrzała siostra kompozytora – Stanisława Szymanowska-Korwin, która wyrażała się o nim z dużą aprobatą, twierdząc, że było najlepsze, jakie do tej pory widziała.
W ostatnim sezonie przed wybuchem II wojny światowej zagrano jeszcze 10 spektakli Harnasiów, zrealizowano również nową premierę Statkiewicza Wieszczkę lalek. Po wybuchu II wojny światowej Maksymilian Statkiewicz wraz z żoną i primabaleriną Zofią Grabowską zostali wysiedleni z Poznania, a Teatr Wielki po przejęciu przez Niemców zmienił nazwę na Grosses Haus.
Po wojnie
W roku 1945 z przedwojennego składu baletu kilkanaście osób zgłosiło się do Zygmunta Wojciechowskiego, który od lutego rozpoczął odbudowywanie zespołów Opery Poznańskiej. Zygmunt Wojciechowski poprosił Bronisława Mikołajczyka o skompletowanie nowego zespołu baletowego. Jeszcze w 1945 roku pojawił się pod Pegazem Stanisław Miszczyk, który przygotowywał choreografie i zorganizował przy Operze Szkołę Baletową. Uczęszczała do niej jak się miało później okazać – najwybitniejsza polska primabalerina – Olga Sawicka. Pod koniec 1945 do Poznania, razem z Barbarą Bittnerówną, wrócił Jerzy Kapliński, pamiętny Harnaś z baletu Szymanowskiego, który tego samego roku objął kierownictwo baletu. Pierwszy wieczór baletowy po wojnie odbył się 6 kwietnia 1946 roku. Składała się na niego: Bajka, Bagatela i Divertissement IX. W ciągu 4 lat zrealizował Kapliński 11 baletów.
Od sezonu 1949/1950 aż do sezonu 1962/1963 stanowisko kierownika baletu piastowało wiele osobowości, będących kluczowymi postaciami powojennej historii tańca w Polsce. Byli to: Eugeniusz Papliński, który zaproponował nową wersje baletu Paw i Dziewczyna Tadeusza Szeligowskiego; Leon Wójcikowski – przygotował Dyla Sowizdrzała, Suitę hiszpańską,Pory roku i Ucznia Czarnoksiężnika, Stanisław Miszczyk, który po kilkuletniej przerwie wrócił do Poznania, wystawił pierwsze w Polsce po II wojnie Jezioro łabędzie; Feliks Parnell (Pan Twardowski Różyckiego), Jerzy Gogół (Śpiaca Królewna – polska prapremiera baletu Czajkowskiego, Pieśń o ziemi i Czarodziejska miłość), Zygmunt Patkowski i Władysław Milon (Romeo i Julia Prokofiewa).
Czas Drzewieckiego
W 1963 roku dyrekcję Opery Poznańskiej objął Robert Satanowski, który zaprosił do współpracy Conrada Drzewieckiego. Talent i charyzma artysty sprawiły, że przez najbliższe 10 lat polskie życie baletowe skupiało się w Poznaniu. Drzewiecki zrealizował w Operze Poznańskiej aż 25 choreografii; nieustannie eksperymentował i zaskakiwał.
Po Conradzie kierownikami baletu w Operze Poznańska byli Barbara Kasprowicz (Giselle, Dziadek do orzechów i Don Kichot) oraz Henryk Konwiński (Romeo i Julia składanka La peri, Epitafium i Carmen). Przez jeden sezon zespołem kierował Emil Wesołowski, który zrealizował Serenadę oraz Hrabinę. W rolę Hrabiny wcieliła się Ewa Pawlak, która kilka miesięcy później objęła kierownictwo baletu. W 1988 roku, po odejściu z Polskiego Teatru Tańca, kierownikiem zespołu baletowego został Mirosław Różalski, wieloletni asystent Drzewieckiego. Pod Pegazem wystawił: Dom Bernardy Alba, Quasimodo, Kurtyna w górę i Amadeus, Eden Cafe i VivaStrauss. W późniejszych latach spektakle realizowali gościnni choreografowie: Zofia Rudnicka – Piotruś i wilk, Ewa Wycichowska – Święto wiosny, Conrad Drzewiecki – Etiuda b-moll K. Szymanowskiego, Pieśni M. Karłowicza i Cudowny mandaryn B. Bartóka.
Między tradycją a nowoczesnością.
Najdłużej zespołem baletowym Teatru Wielkiego w Poznaniu kierowała Liliana Kowalska, która pobiła rekord Maksymiliana Statkiewicza – rządziła baletem 15 lat od 1995 do 2009 roku. Repertuar kształtowała wspólnie ze Sławomirem Pietrasem, ówczesnym dyrektorem naczelnym. Zrealizowała 27 wieczorów premierowych, na które złożyło się 60 baletów. Były wśród nich pozycje klasyczne: Jezioro łabędzie, Giselle, Sylfidy, Dziadek do orzechów, Don Kichot, Coppelia. Drugi nurt tworzyły balety XX-wieczne, takie jak Popołudnie fauna, Trójkątny kapelusz, Ognisty ptak, Pan Twardowski, Harnasie. Trzeci tor wyznaczały balety prapremierowe: Tryptyk baletowy do muzyki Krzysztofa Pendereckiego, Chopin tańczony nocą, Okłamuj mnie, pocałuj też, Balety Marka Różyckiego. Wystawiono również Greka Zorbę, Stanisława i Annę Oświęcimów, Hrabiego Monte Christo czy IX Symfonię Ludwiga van Beethovena. Zapraszano do współpracy uznanych choreografów, jak i również dawano szanse młodym.
Nowe czasy
Następcą Liliany Kowalskiej został Jacek Przybyłowicz (2009-2014), który do współpracy zapraszał twórców reprezentujących różne stylistyki i kierunki. W tym czasie można było zobaczyć takie balety, jak Stworzenie świata Uwe Scholza, La Sylphide Augusta Bournonville’a, Niebezpieczne związki Krzysztofa Pastora. Przybyłowicz zrealizował spektakl Black & WhiteKilka krótkich sekwencji, będący częścią wieczoru baletowego, na który składały się również choreografie Itzika Galili Black & White Things I Told Nobody oraz Black & White – Motyle w choreografii Rami Be’era, i tuż po ustąpieniu ze stanowiska – Infolię. W latach 2014-2018 kierownikiem baletu był Tomasz Kajdański, tancerz i choreograf związany z teatrami niemieckimi. Zrealizował on Annę Kareninę i Królewnę Śnieżkę i siedmiu krasnoludków. Przygotował również spektakl Kafka / Schulz: objawienia i herezje.
Od sezonu artystycznego 2018/2019 kierownikiem baletu Teatru Wielkiego w Poznaniu jest tancerz i choreograf Robert Bondara.